«Χιλιάδες αλκίμων όλων των κρατών θα αγωνισθώσι εις τον ειρηνικόν στίβον της δόξης προς εδραίωσιν της ειρήνης των λαών, δημιουργώντας μιαν καλλιτέραν αύριον διά την ανθρωπότητα». Η παραπάνω φράση από το φύλλο της 19ης Ιουλίου του «Αρκαδικού Τύπου» συμπυκνώνει τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβάνονταν οι Αρκάδες και οι Έλληνες του 1936 τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Για τη Γερμανία του «υπεράνω όλων» οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να προβάλει την ανωτερότητά της και τα πιστεύω της μέσα από τη διοργάνωση. Να προπαγανδίσει μέσα από το κάλλος του ανθρώπινου σώματος και τη «γιορτή του λαού» τις θέσεις της για κυριαρχία. Για όλους τους παραπάνω λόγους, το κλέος που ονειρευόταν ο Χίτλερ πέρασε και από την Αρκαδία.

Με την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων στο Ρίο χθες, συμπίπτουν δύο γεγονότα στη μακρά γραμμή του χρόνου: οι Ολυμπιακοί του Βερολίνου το 1936 και η αλλαγή του καθεστώτος στην Ελλάδα με τη δικτατορία του Μεταξά (5 Αυγούστου). Στον «Αρκαδικό Τύπο», εκτός από ένα μικρούτσικο σχόλιο στη στήλη «Εδώ κι εκεί» στο φύλλο της 12ης Αυγούστου του 1936, δεν αναφέρεται τίποτε για τη νέα πολιτική κατάσταση -το φύλλο της 6ης Αυγούστου δεν κυκλοφόρησε. Και η Αρκαδία τον μήνα Ιούλιο ετοιμαζόταν πυρετωδώς για τη μεγάλη λαμπαδηδρομία, την πρώτη των σύγχρονων Αγώνων, η οποία θα ξεκινούσε από την Ολυμπία και θα περνούσε από την Αρκαδία του Πάνα και των νυμφών του, την ένδοξη γη όλου του πλούτου της οικουμένης, τη γη της ευφορίας, της ομορφιάς και του λόγου, το σύμβολο της τελειότητας του πνεύματος. Το αρχαίο ελληνικό κλέος, εξάλλου, ήταν αντικείμενο θαυμασμού του Χίτλερ και της παρέας του, οι οποίοι θα διοργάνωναν τους Ολυμπιακούς Αγώνες για να υμνήσουν τον λαό και το κάλλος του ανθρώπινου σώματος -σε αυτά ακριβώς τα στοιχεία βασίστηκε η Γερμανίδα σκηνοθέτις Ρίφενσταλ, η οποία κινηματογράφησε τους Αγώνες αλλά και τη λαμπαδηφορία στην Αρκαδία.

Σημειωτέον ότι, αν και πλάνα της λαμπαδηφορίας δεν εντοπίσαμε παρακολουθώντας την ταινία της Ρίφενσταλ «Ολυμπία» (1938), στον «Αρκαδικό Τύπο» ο δημοσιογράφος ο οποίος κάλυψε το γεγονός αναφέρεται στην παρουσία της, στα πλάνα που τραβούσε και στη συγκίνησή της καθώς κινηματογραφούσε τους αθλητές και τα υπέροχα τοπία από τα οποία περνούσαν, αλλά και σε μια ολόδροση κλάρα με «χνουδωτά, ώριμα ροδάκινα» που της προσέφεραν.

Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΦΗΣ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ, ΤΕΓΕΑ, 1934

Το 1934, η ιδέα της αφής της φλόγας και της οργάνωσης της λαμπαδηδρομίας ετέθη για πρώτη φορά το 1934 στο χώρο της Επισκοπής της Τεγέας.

Συγκεκριμένα, το 1934 η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή γιόρτασε τα 40 χρόνια από την ίδρυσή της στη σύνοδο που έγινε τον Μάιο του 1934 στην Αθήνα. Σε μια από τις εκδρομές τους οι «Αθάνατοι» επισκέφτηκαν στις 21 Μαΐου την Τρίπολη. Το μεσημέρι της 22ας Μαΐου ο τότε Δήμαρχος Τριπόλεως Θεόδωρος Πετρινός, επικεφαλής αντιπροσωπείας μελών του Δημοτικού Συμβουλίου Τριπόλεως, παρέθεσε επίσημο γεύμα στους υψηλούς επισκέπτες στην Επισκοπή της Τεγέας.

Μετά το γεύμα και τις επίσημες προπόσεις μίλησαν διάφορα μέλη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.

Μεταξύ αυτών, ήταν και ο Γερμανός αντιπρόσωπος Δούκας του Μεκλεμβούργο και Σύμβουλος της Επικράτειας, Ρέιτερ φον Χαλτ, ο οποίος πρότεινε στα μέλη της ΔΟΕ την αφή της φλόγας στην Ιερά Άλτη και τη μεταφορά της με λαμπαδηδρομία από αθλητές που θα διέσχιζαν διάφορες χώρες έως ότου καταφθάσει στο Βερολίνο, όπου θα διεξάγονταν το 1936 οι 11οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Σε ανάμνηση του γεγονότος της πρότασης για την αφή της Ολυμπιακής φλόγας και την οργάνωση λαμπαδηδρομίας αναρτήθηκε στα υπολείμματα του μεσαιωνικού τείχους της Τεγέας πλάκα, τα αποκαλυπτήρια της οποίας έγιναν στις 17 Αυγούστου του 1936.

Στο φύλλο της 19ης Ιουλίου, ο «Αρκαδικός Τύπος» δημοσιεύει το άρθρο «Πού και πότε συνελήφθη η εξόχως συμβολική ιδέα της αυριανής (σ.σ. 20/6) Ολυμπιακής λαμπαδηδρομίας» και αναφέρεται στα λόγια του Ρέιτερ φον Χαλτ προς την Επιτροπή: «Προ εκατό ετών ένα μέλος της οικογενείας μου ήλθεν εις την Ελλάδαν και απέθανε αγωνιζόμενος διά την ελευθερίαν της. Αναγνωρίζω ότι διά έναν τοιούτον λαόν οιαδήποτε θυσία είναι δικαιολογημένη. Αξίζει και πάλιν η Ελλάς να μεταλαμπαδεύση το φως εις την Δύσιν».

Από το φύλλο της 28ης Ιουνίου, γνωρίζουμε ότι στη Λαμπαδηδρομία συμμετείχαν περισσότεροι από 300 αθλητές, από επτά κράτη, οι οποίοι διένυσαν 3.000 χλμ. ως το Βερολίνο. «Το ιδανικόν τούτο προάγει την αρμονικήν της νεότητος διάπλασιν, καθισταίνει ταύτην ικανήν προς εξυπηρέτησιν της ιδίας πατρίδος και όλης της ανθρωπότητος». Τα λόγια της εφημερίδας δεν διαφέρουν σε τίποτε από τη χιτλερική προπαγάνδα της περιόδου, αλλά είναι φορτισμένα με την ειλικρίνεια των Αρκάδων που ένιωθαν εξαιτίας του γεγονότος ότι βρίσκονταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και είχαν βαθιά πίστη στην πρόοδο και στην αναγέννηση της γης τους.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑ ΣΤΗΝ ΤΡΙΠΟΛΗ: Η ΠΡΩΤΗ ΛΑΜΠΑΔΗΔΡΟΜΙΑ

Στο φύλλο της 26ης Ιουλίου, μία εβδομάδα μετά το γεγονός, γίνεται εκτενέστατη αναφορά στη λαμπρή, μεγαλειώδη, σεμνή λαμπαδηφορία. «Δεν είναι τόσο εύκολον να ζωγραφίση κανείς με λόγια την υπέρλαμπρη μετακομιδή του Ιερού Ολυμπιακού Φωτός διά μέσου της Αρκαδίας και των θρυλικών δρυμών της. Ο Παν δεν πέθανε, η λατρεία προς το ιδεώδες, η αγάπη προς το ωραίον παραμένει γρανιτένια εις τόσας συμφοράς».

Χιλιάδες χωρικοί ξενύχτησαν εις αγρυπνίαν σιωπής και προσμονής

ενώ ρόδα και δάφνες έστρωναν οι «γυναικούλες», όπως ονομάζει η εφημερίδα τις γυναίκες των χωριών, στους δρόμους από όπου θα περνούσαν οι αθλητές, «διά το ιερόν φως».

Ράντιζαν με πανάκριβα μύρα τον πυρσοφόρο δρομέα και από την λαμπάδα έπαιρναν φως διά το καντήλι τους

Η λαμπαδηφορία έφτασε στο Ρεκούνι στις 14:45, και το φως το παρέλαβε ο Αρκάς δρομέας Σαρρής από τον Λοϊνά, και από εκεί στην Καρκαλού στις 16:50. Εκεί βρισκόταν και η Ρίφενσταλ για να κινηματογραφήσει το γεγονός. Το πλήθος ήταν έξαλλο από ενθουσιασμό και της προσέφεραν την κλάρα με τα ροδάκινα. Στα Λαγκάδια είχαν φτιάξει και μια μεγάλη αψίδα, από την οποία πέρασαν οι αθλητές. Το φως έφτασε στη Βυτίνα στις 21:00, από εκεί πέρασε στην Αλωνίσταινα και από την Αλωνίσταινα έφτασε στην Τρίπολη, όπου την υποδέχθηκαν όλοι οι επίσημοι, αλλά και πολλοί Γερμανοί. Το πρόγραμμα το είχε καταρτίσει ο Έφορος Πελοποννήσου Δημήτριος Αθανασιάδης.

Η διαδρομή που διέτρεξαν οι δρομείς ήταν: Τουμπίτσι - Ρεκούνι - Καρκαλού - Αλωνίσταινα - Τρίπολη - Αχλαδόκαμπος.

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Βερολίνο συμμετείχαν ο ακοντιστής Ναπολέων Παπαγεωργίου από την Αρβανιτοκερασιά και ο ανθρωπιστής Γρηγόρης Λαμπράκης, άλτης, από την Τεγέα...

«Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΟΣ»

Με το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων έγιναν μεγάλες γιορτές στην Τεγέα, στις 17 Αυγούστου 1936.

«Σεμνή και επιβλητική εορτή εις τον γραφικόν αρχαϊκόν περιβάλλον της Παλαιάς Επισκοπής της Τεγέας έλαβε την παρελθούσαν Δευτέραν χώραν, καθ' ην εγένοντο τα αποκαλυπτήρια της εντειχισθείσης αναμνηστικής πλακός εις ανάμνησιν ότι εκεί εν συνεδρία των μελών της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής ερρίφθη η ιδέα περί οργανώσεως της ιστορικής λαμπαδηδρομίας από Ολυμπίας εις Βερολίνον».

Τους επισήμους -υπουργός Παιδείας Γεωργακόπουλος, Γερμανός πρεσβευτής στο Λονδίνο-υποδέχθηκε ο πρόεδρος του Τεγεατικού Συνδέσμου κ. Σβολόπουλος κια ο ΓΓ κ. Γεωργούλης, καθώς ένας πυρσοφόρος δρομέας από τον ναό της Αλέας Αθηνάς άναβε με τον πυρσό τον βωμό. Εκεί και η Φιλαρμονική να ανακρούει τον ολυμπιακό ύμνο, τμήμα του 11ου Συντάγματος, μαθήτριες της Οικοκυρικής Σχολής. Πραγματοποιήθηκαν αγώνες στους οποίους συμμετείχαν 63 αθλητές από τις δέκα κοινότητες της Τεγέας, ενώ τις περισσότερες νίκες συγκέντρωσαν οι αθλητές της κοινότητας των Ριζών. Στη συνέχεια ακολούθησε ξενάγηση στην Οικοκυρική Σχολή και δείπνο, μέσα σε «ατμόσφαιρα αρμονική».

(Είναι αδύνατον να μην σχολιάσουμε την απρονοησία να καρφωθεί τιμητική πλακέτα επάνω σε μεσαιωνικό τείχος.)

ΙΧΝΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ ΣΤΟΝ «ΑΡΚΑΔΙΚΟ ΤΥΠΟ»

Όπως είπαμε, στην εφημερίδα δεν γίνεται αναφορά για την αλλαγή της πολιτικής κατάστασης. Μάλιστα, δεν είδαμε πουθενά το όνομα του Ιωάννη Μεταξά. Ωστόσο, συναντήσαμε μια αναφορά στα γεγονότα στη στήλη «Εδώ κι εκεί»:

«Λοιπόν, αναγκαστικός παραθερισμός στην επαρχία των εκλεκτών μας, τους οποίους εξαπέστειλε η αλλαγή της πολιτικής κατάστασης. Όχι παίζουμε! Και να ιδούμε τώρα, θα μπορέσουμε να ζήσουμε χωρίς βουλευτάς;», αναφέρει ο συντάκτης για τη διάλυση της Βουλής και τις... διακοπές τους.

Παράλληλα, συναντάμε δύο ενδιαφέροντα άρθρα τα οποία συνδέονται με την πολιτική του Μεταξά για τα εργασιακά και για τα αγροτικά. Σημειωτέον ότι ο Μεταξάς χαρακτηριζόταν ως «Ο Πρώτος Εργάτης» και «Ο Πρώτος Αγρότης». Αναφέρεται, λοιπόν, στο φύλλο της 15ης Αυγούστου η θέσπιση της συλλογικής σύμβασης εργασίας, η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, καταργήθηκε με τα μνημόνια:

«Εις την εφαρμογήν του κυβερνητικού προγράμματος διά την ανακούφισιν των εργαζομένων τάξεων, πραγματικώς αξιόλογον βήμα αποτελεί η καθιέρωσις της συλλογικής συμβάσεως εργασίας, δι ης εξασφαλίζεται η αρμονική συνεργασία εργάτου και εργοδότου. Διά του μέτρου τούτου και και των συναφών υπέρ των εργατών λαμβανομένων βελτιούται η θέσις του εργάτου, εις τρόπον ότι δύναται ούτος να ζήση ανθρωπώτερον και θα λέιψουν πλέον αι προστριβαί κεφαλαίου και εργασίας».

Την Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου, φτάνουν και τα νέα της νέας αγροτικής πολιτικής, με την ίδρυση των γεωργικών συνεταιρισμών και τη μείωση των επιτοκίων εκ μέρους της Αγροτικής Τράπεζας. Με τους συνεταιρισμούς τα εργαλεία και τα αγροτικά φάρμακα θα διατίθεντο σε πολύ καλύτερες τιμές, ενώ ο αγρότης θα καλλιεργούσε πια επιστημονικά τη γη, όπως αναφέρεται στο άρθρο. Παράλληλα, διαβάζουμε επιστολή αγρότη από τη Δημητσάνα, όπου αναφέρεται ότι «Ο αγροτικός κόσμος οργανώνεται για να διεκδικήσει τα δικαιώματά του».

Τα παραπάνω αποτελούν απλώς μια ματιά πίσω στον χρόνο και στα γεγονότα του 1936. Μια μυρωδιά, θα λέγαμε, του τρόπου με τον οποίον οι Αρκάδες λάτρεψαν το Απολλώνιο Φως που, κατά τις μαρτυρίες, άναβε τις επόμενες ημέρες τα καντήλια τους, όπως το Άγον Φως το Πάσχα. Παρουσιάζονται η αρκαδική αγνότητα από τη μια και η γερμανική προπαγάνδα από την άλλη, σε μια εποχή που ακόμα η Ευρώπη δεν είχε αντιληφθεί ότι ο Υπέρτατος Ηγέτης της Γερμανίας θα αναζητούσε την «τελειότητα» μέσα από τη σφαγή.

(ΠΗΓΕΣ: «Αρκαδικός Τύπος» 1936, από το Αρχείο της Βουλής των Ελλήνων. Η φωτογραφία της αναμνηστικής πλακέτας και της απόφασης διοργάνωσης λαμπαδηδρομίας από τη σελίδα του Τεγεατικού Συνδέσμου. Για την πρώτη λαμπαδηφορία, δείτε το άρθρο του Χρήστου Η. Μήτσια ΕΔΩ)

Γαλανιάδη Εύα