Σαν σήμερα, στις 7 Φεβρουαρίου 1816, δολοφονήθηκε με δόλιο και άγριο τρόπο μέσα στο αρχοντικό του στα Λαγκάδια ο Γέρο Γιάννης Παπαγιαννόπουλος ή Δεληγιάννης, που είχε διατελέσει μοραγιάνης, δηλαδή προεστός των προεστών όλης της Πελοποννήσου επί 25 περίπου χρόνια συνεχώς! Ήταν πατέρας του Αναγνώστη Δεληγιάννη, του εθνομάρτυρα Θεοδωράκη, που πέθανε στην ειρκτή της Τριπολιτσάς το 1821, του στρατηγού και απομνημονευτή Κανέλλου και των άλλων.

Ένα μικρό μνημόσυνο στη μνήμη του είναι το παρόν σημείωμα, για να μη ξεχαστεί το όνομα και η προσφορά του στην πατρίδα, γιατί παρόλο που δεν πολέμησε για την ελευθερία της, ως προύχοντας αυτός βοήθησε τους Έλληνες να παραμείνουν Έλληνες σε δύσκολες εποχές, όταν ήσαν ραγιάδες κάτω από τη χατζάρα ενός σκληρού και αδυσώπητου κατακτητή.

Ερρωσθε και ευδαιμονείτε!

Με αγάπη,

Ηλίας Βασ. Γιαννικόπουλος

Ο ΓΕΡΟ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ (ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ)

Ο θρυλικός άρχοντας των Λαγκαδίων

Ένας από τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην επιβίωση του έθνους μας κάτω από τον οθωμανικό ζυγό ήταν και ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το κοινοτικό σύστημα. Το σύστημα αυτό είχε καθιερωθεί από τους κατακτητές για τους δικούς τους σκοπούς (ευκολότερη κατανομή και είσπραξη των πολλών φόρων και δοσιμάτων), αλλά η ευφυία και η πολιτικότητα των Ελλήνων κατάφερε να το εκμεταλλευτεί προς όφελος των υποδούλων, καθιερώνοντας έτσι κάποια μορφή αυτονομίας και αυτοτέλειας. Κάθε χωριό είχε τους προκρίτους του (Γέροντες, όπως λέγονταν), αυτοί εκλέγανε τους προκρίτους της επαρχίας τους και οι πρόκριτοι των 24 επαρχιών της Πελοποννήσου εκλέγανε δύο προεστούς, που λέγονταν μοραγιάνηδες.

Αυτοί οι δύο μοραγιάνηδες, μαζί με δύο Τούρκους αξιωματούχους και τον Δραγουμάνο (Διερμηνέα), αποτελούσαν το πενταμελές Πελοποννησιακό Συμβούλιο του πασά στην Τριπολιτσά, που ήταν υπεύθυνο για όλα τα ζητήματα που απασχολούσαν τους σκλαβωμένους Έλληνες. Οι εκλεγμένοι αυτοί άρχοντες ήσαν μεν όργανα της τουρκικής διοίκησης, αλλά δεν έπαυαν να ανήκουν και αυτοί στην κατηγορία των ραγιάδων. Ιδιαίτερα οι δύο μοραγιάνηδες είχαν τιμές και δόξα, αλλά οι κεφαλές τους βρίσκονταν πάντοτε στη διάθεση των κατακτητών…
Ένας από τους επιφανέστερους προύχοντες της Πελοποννήσου ήταν ο Ιωάννης Παπαγιαννόπουλος ή Δεληγιάννης από τα Λαγκάδια, όπου και είχε γεννηθεί το 1738. Ο θρυλικός Γέροντας διέπρεψε επί πολλές δεκαετίες ως προεστός της ιδιαίτερης πατρίδας του, επί μία τριετία ως βεκίλης (αντιπρόσωπος) της Πελοποννήσου στην Κων/πολη και επί εικοσιπέντε τουλάχιστον χρόνια ως ένας από τους δύο μοραγιάνηδες, δηλ. τους προεστούς των προεστών όλης της Πελοποννήσου, που τον σέβονταν και τον υπελόγιζαν και οι Έλληνες και οι Τούρκοι αξιωματούχοι.

Διέθετε ηγετικές ικανότητες, πολιτικότητα, ευφυΐα και πατριωτισμό. Με όλες του τις δυνάμεις προσπαθούσε να ελαφρύνει στους Έλληνες τον βαρύ ζυγό της δουλείας και να περιορίσει τις βιαιότητες και αυθαιρεσίες των τυράννων, ενώ τη μεγάλη επιρροή του στους Τούρκους την εκμεταλλευόταν για να λύνει τα προβλήματα των ραγιάδων επωφελώς γι αυτούς.

Ο Γέρο-Δεληγιάννης διέθετε όχι μόνο μεγάλη πολιτική δύναμη αλλά και τεράστια ακίνητη και κινητή περιουσία. Τα κτήματά του βρίσκονταν όχι μόνο στην περιοχή της Γορτυνίας αλλά ακόμα και στην Ηλεία. Το σημαντικό όμως είναι ότι ο Δεληγιάννης δεν χρησιμοποιούσε αυτά τα πλούτη μόνο για τον εαυτό του και την οικογένειά του αλλά και για το γενικό καλό. Το αρχοντικό του στα Λαγκάδια, που ήταν και οχυρός πύργος, είχε γίνει τόπος φιλοξενίας των διερχομένων και ήταν πάντα ανοιχτό προς ανακούφιση αυτών που είχαν ανάγκη. Κυρίως όμως ο πλούτος αυτός εδαπανάτο προς χρηματισμό της διεφθαρμένης τουρκικής εξουσίας όλων των βαθμών, ώστε να λύνονται ευκολότερα τα διάφορα προβλήματα των ραγιάδων.

Στην αύξηση της επιρροής και του γοήτρου της λαγκαδινής οικογένειας του μοραγιάνη βοήθησε το πλέγμα σχέσεων και επιγαμιών που είχε συνάψει με πολλές άλλες αρχοντικές οικογένειες του Μοριά (Ζαΐμηδες, Παπατσώνηδες, Ταμπακόπουλους, Αντωνόπουλους, Κουγιάδες, Νοταράδες κλπ). Από τον γάμο του με τη Μαρία Πετροπούλου ο μοραγιάνης απέκτησε δύο κόρες και 9 αγόρια, από τα οποία οκτώ (Αναγνώστης, Ανάστος, Θεοδωράκης, Κανέλλος, Δημητράκης, Πανάγος, Κων/νος και Νικολάκης) διεδραμάτισαν εξέχοντα ρόλο κατά την Επανάσταση, αλλά και πριν και μετά από αυτήν.

Ο Ιωάννης Παπαγιαννόπουλος ή Δεληγιάννης πρόσφερε πολλά στην πατρίδα μας και είναι άδικο να μένει αγνοημένος και παρεξηγημένος ακόμα και στις μέρες μας, μόνο και μόνο επειδή ήταν «κοτσάμπασης». Είναι ο πρώτος γνωστός Μεγάλος Ευεργέτης των Λαγκαδίων. Το 1795 ίδρυσε και προικοδότησε στα Λαγκάδια ελληνικό σχολείο, την περίφημη «Ακαδημία». Με δικές του δαπάνες οικοδόμησε το 1808 στα Λαγκάδια τους δύο υπάρχοντες και λειτουργούντες ακόμα και σήμερα ναούς, του Τιμίου Προδρόμου και των Ταξιαρχών, και μάλιστα στο ασφυχτικά περιορισμένο διάστημα των 40 ημερών, καθώς και τον Αγιάννη στο Αναζήρι Ηραίας. Με τον ίδιο ζήλο προστάτευσε τις γειτονικές σχολές της Δημητσάνας, της Βυτίνας, της Στεμνίτσας, της Νεμνίτσας και άλλων, και βοήθησε να οικοδομηθούν και άλλες χριστιανικές εκκλησίες στον Μοριά (Ζυγοβίστι, Παλαιοχώρι, Στεμνίτσα, Ζάχολη, Αναζήρι Μεσσηνίας και αλλού), κάτι που ήταν απαγορευμένο από το Κοράνιο. Ακόμα προστάτεψε τα κατά τόπους μοναστήρια του Μοριά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σχολεία, εκκλησίες και μοναστήρια αποτελούσαν κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης σκλαβιάς κιβωτούς της ελληνικότητας και της χριστιανοσύνης του λαού μας, και επομένως οι ενέργειες για την ίδρυση και την προστασία τους αποτελούσαν πράξεις αντίστασης στην αφομοιωτική προσπάθεια του αλλόδοξου και αλλόφυλου κατακτητή. Εξάλλου, ο ίδιος Γέρο Γιάννης Δεληγιάννης εξαγόρασε από τους Τούρκους ιδιοκτήτες τους γύρω στα 15 αρκαδικά χωριά και από τουρκικά τσιφλίκια τα ξανάκανε ελληνικά κεφαλοχώρια.

Ο Ιωάννης Δεληγιάννης έλαβε μέρος στην εξέγερση των Ορλωφικών του 1770 και ηγήθηκε πολλών διπλωματικών κινήσεων με ευρύτερο πατριωτικό χαρακτήρα. Κατά την εποχή της παντοδυναμίας του ήρθε σε επαφή με μετριοπαθείς οθωμανούς αξιωματούχους, όπως ο γνωστός Αλή Φαρμάκης από του Λάλα, για την σύμπηξη ελληνοτουρκικής δημοκρατικής ομοσπονδίας, ενώ το ίδιο έκανε και με προσέγγιση του Αλβανού σατράπη της Ηπείρου Αλή πασά, για τη δημιουργία ελληνοαλβανικής ομοσπονδίας. Ο ίδιος πρωτοστάτησε στην προσπάθεια προσέγγισης του Μεγάλου Ναπολέοντα μέσω του Δονζελότ, με απώτερο σκοπό να βοηθήσει η Γαλλία στην απελευθέρωση των Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό. Όλες αυτές οι κινήσεις είναι δείγματα των μεγαλεπήβολων πολιτικών σχεδίων του, των πατριωτικών του αισθημάτων και των εθνικών οραματισμών του.

Το όνομα του Γέρο Δεληγιάννη έχει ατυχώς συνδεθεί με τον διωγμό των κλεφτών, θέμα για το οποίο του καταλογίζεται αδίκως ευθύνη που δεν του ανήκει. Όταν η Υψηλή Πύλη αποφάσισε την εκκαθάριση των κλεφτών, τίποτε δεν μπορούσαν να κάνουν οι Έλληνες άρχοντες για να την σταματήσουν. Όμως είναι αποδεδειγμένο ότι ο Γέρο Δεληγιάννης όχι μόνο δεν εργάστηκε για την εξόντωση των κλεφτών, αλλά βοήθησε πολλούς από αυτούς και τις οικογένειές τους να φύγουν στη Ζάκυνθο, όπως τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Γενικότερα, ο μοραγιάνης προστάτευε τους ραγιάδες και ήθελε να υπάρχει η κλεφτουριά ως αντίπαλο δέος στον κατακτητή. Επιπλέον τη χρησιμοποιούσε για τη δική του προστασία και ασφάλεια, αλλά και ως μια οπλισμένη εφεδρική δύναμη για μία ώρα ανάγκης. Αυτός ήταν που ίδρυσε τον θεσμό των «κάπων», για την πάταξη δήθεν της ζωοκλοπής, στον οποίο απασχολήθηκαν υπό συνθήκες πλήρους νομιμότητας πρώην γνωστοί κλέφτες του Μοριά, καταδιωκόμενοι από την εξουσία, όπως οι Κολοκοτρωναίοι, οι Πλαπουταίοι, ο Παναγούλιας, ο Θανάσης Κίντζιος, ο Βασίλης Μπούτουνας και άλλοι, οι οποίοι πρωταγωνίστησαν αργότερα στην Επανάσταση του 1821.

Η πολιτική δύναμη και η ακτινοβολία του Γέρο Δεληγιάννη κίνησαν το μίσος εναντίον του τόσο των ντόπιων λαγκαδινών Τούρκων, όπως του Ομεραγατζίκου, όσο και της επίσημης εξουσίας στην Τριπολιτσά και στην Υψηλή Πύλη. Κατηγορήθηκε συκοφαντικά ότι οχυρώνει πύργους, μαζεύει στρατό και ετοιμάζει επανάσταση! Έτσι, το 1816 έβγαλε φιρμάνι ο Σουλτάνος να δολοφονηθεί ο Δεληγιάννης και να δημευθεί η περιουσία του. Τουρκικό απόσπασμα από 150 άνδρες έφθασε με τρόπο παραπλανητικό στα Λαγκάδια, φιλοξενήθηκε στο αρχοντικό των Δεληγιανναίων και στις 7 Φεβρουαρίου 1816 (όπως μας βεβαιώνει ο αυτόπτης μάρτυρας Παπατσώνης, ο γιος του Πανάγος και σχετική «ενθύμηση» του Ρήγα Παλαμήδη) έκοψε το κεφάλι του μοραγιάνη και το έφερε ως τρόπαιο στον πασά, ενώ το ακέφαλο σώμα του το πέταξε στο προαύλιο της εκκλησιάς του Αγιάννη πάνω στα χιόνια. Ήταν τότε ο Γέρο Δεληγιάννης 78 ετών και κατάκοιτος στο κρεββάτι έναν ολόκληρο χρόνο.

Η λαϊκή μούσα απαθανάτισε το τραγικό αυτό γεγονός, που συγκλόνισε βέβαια όλο τον Μοριά, με τους παρακάτω στίχους:

Παν’ οι Γερόντοι στον πασά, πάνε να προσκυνήσουν,
παν’ τα Ντεληγιαννόπουλα κι ατός του ο κυρ Κανέλλος.
Κι από μακριά τον χαιρετά κι από κοντά του λέει:
-Καλημερούδια σου, πασά! – Καλώς τον, τον Κανέλλο!
Κανέλλο, τι άργησες να ρθεις, τόσο καιρό πού λείπεις;
Κανέλλο, που ‘ν ο Γέροντας, ο Γέρο Ντεληγιάννης;
-Κείνος, πασά μ’ ειν’ άρρωστος τώρα πεντέξι μήνες.
-Στείλε, Κανέλλο, φέρε τον, ναρθεί να προσκυνήσει.
-Κείνος, πασά, δεν μας ακούει, μον’ κάθεται και λέει:
«Εγώ πασά δεν προσκυνώ, βεζύρη δεν φοβάμαι,
τι έχω στην Πόλη δυο παιδιά και στα Λαγκάδια πέντε,
έχω και στην Τριπολιτσά αυτόν τον Θοδωράκη».
Μα βαρυφάνη του πασά και στο σουλτάνο γράφει
κι ευθύς φιρμάνι έβγαλε κι έστειλε να τον κόψει…
Στου Λάλα σφάζουν πρόβατα, στου Μπαστηρά κριάρια
και στα Λαγκάδια το χωριό σφάζουν τον Ντεληγιάννη,
εξήντα χρόνια Γέροντα, σαράντα Μοραγιάνη…

Τα αίματα που πετάχτηκαν στον τοίχο οι δικοί του δεν τα καθάρισαν, για να μην ξεχάσουν ποτέ το αποτρόπαιο έγκλημα των τυράννων, αλλά και για να μη ξεχάσουν ότι παρά τη φαινομενική ισχύ και παντοδυναμία τους δεν έπαυαν και αυτοί να είναι σκλάβοι των Τούρκων και έρμαια της αυθαιρεσίας τους! Πάνω σε αυτά τα αίματα οι Δεληγιανναίοι όρκιζαν αργότερα όσους μυούσαν στο μυστικό της Φιλικής Εταιρείας. Αυτά τα αίματα βοήθησαν ώστε, όταν ήρθε η ώρα του Ξεσηκωμού του 1821, να βρεθούν όλοι οι Δεληγιανναίοι ηθικά πανέτοιμοι για τον Αγώνα και να τα θυσιάσουν όλα για χάρη της ελευθερίας…

ΗΛΙΑΣ ΒΑΣ. ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ

Δημοσίευση στη σελίδα Λαγκαδινά Νέα στο Facebook.