Οι Απόκριες πρωτοεμφανίστηκαν το13ο αιώνα με διαφορετικά έθιμα και δρώμενα σε κάθε τόπο. Στην Τρίπολη οργανώνονταν  αποκριάτικες εκδηλώσεις όλες τις Κυριακές των αποκριών με αποκορύφωμα την τελευταία Κυριακή. Από τον Pouqueville μαθαίνουμε ότι το 18ο αι. τα παιδιά ακολουθούσαν τους μεταμφιεσμένους και φώναζαν «Ίο Ίο», παρμένο από την αναβίωση του «Ιώ Βάκχε».

Το 1900 ο δήμαρχος Ν. Λαγοπάτης με το «κομιτάτο» του (συνεργάτες του) πήραν την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση της εορτής τις δυο τελευταίες Κυριακές της Aποκριάς, στις 13 και 20 Φεβρουαρίου. Ο ίδιος θέσπισε την απονομή βραβείων για την καλύτερη στολή, τραγούδι, χορό και παρελάσεις αρμάτων.

Την πρώτη Κυριακή στις 13 Φεβρουαρίου ο κόσμος βγήκε στο δρόμο, χόρευε και τραγουδούσε με διάφορα όργανα, κλαρίνα, κιθάρες, ταμπούρλα. Στις 1 μ.μ. η πλατεία Αγίου Βασιλείου γέμισε με χορούς και τραγούδια κι έπειτα πραγματοποιήθηκε η μεγάλη παρέλαση. Την παρέλαση τη διοργάνωσε ο Μορφωτικός Σύλλογος των Φιλοπροόδων, πρόγονος του συλλόγου «Ο ΠΑΝ». Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στον Αρκάδα θεό Πάνα. Σε μια εξέδρα στην πλατεία Αγίου Βασιλείου είχε στηθεί επιτροπή για να απονείμει το βραβείο της καλύτερης αμφίεσης.

Η παρέλαση άρχισε στις 3 μ.μ. από την οδό Γορτυνίας, με την απαραίτητη συνοδεία της Φιλαρμονικής. Μετά τη ρίψη κανονιοβολισμών εμφανίστηκε το άρμα- ποδήλατο του Ερμή με συνοδεία αρλεκίνων, έφιππων πιερότων, μεσαιωνικών ιπποτών, οι οποίοι κρατούσαν την πινακίδα  «Ζήτω η Τρέλα». Στη συνέχεια ακολουθούσαν μεταμφιεσμένοι ιππείς, οι σειληνοί με γαϊδουράκια κι έπειτα οι πωγωνοφόροι κρατώντας ασκούς με κρασί. Τέλος έρχονταν οι δασύμαλλοι κρατώντας θύρσους και οι σάτυροι. Μετά, περιτριγυρισμένο από το πλήθος το άρμα του Πάνα, με το βραχώδη θρόνο του θεού,με τον Ερωτιδέα μπροστά του και τις Μαινάδες γύρω του. Την παρέλαση συμπλήρωναν μασκαρεμένοι, οι οποίοι  αναπαρίσταναν διάφορα ζώα όπως το γαϊδουράκι, την κατσικούλα,τη μαϊμού κ.α.Άλλοι, μεταμφιεσμένοι σε νύμφες, μαινάδες, καουμπόηδες, ινδιάνους, καμπούρηδες κ.α. Πέρασαν κάτω από την αψίδα που είχε στηθεί και σταμάτησαν μπροστά από την επιτροπή, για να γίνει η προσφώνηση και η αντιφώνηση του Πανός με ύφος σατυρικό,το οποίο προκαλούσε γενική ευθυμία.

Η παρέλαση άρχισε από την πλατεία Αγίου Βασιλείου, συνέχισε στην πλατεία Κολοκοτρώνη, επέστρεψε στην πλατεία Αγίου Βασιλείου και τέλος ανηφόρισε προς τα Γύφτικα και την Πάνω Αγορά, για να χαθεί στη συνέχεια. Το βραβείο κέρδισε ο Ι. Λουκαΐτης για την αμφίεση του ολόλευκου αγγελιοφόρου Ερμή. Τιμητικό δίπλωμα πήραν οι πιερότοι και οι οικίες των Κ. Καρζή, Μουσαγιά, Ρηγόπουλου, Χριστόπουλου για τη διακόσμηση.

Στην κορυφαία παρέλαση της τελευταίας Κυριακής 20 Φεβρουαρίου δέσποζε πρώτο άρμα το άρμα της Τύχης σε θρόνο. Επρόκειτο για μια σφαίρα την οποία στήριζε ο Τύχων Ερμής, ο οποίος  πετούσε ποιήματα περί τύχης, έμπνευσης του νέου επιχειρηματία Ιωάννη Λουκαΐτη. Έπειτα ακολουθούσε ο σύλλογος Φιλοπροόδων με την αμφίεση των κομφουκίων κινέζων πετώντας στο πλήθος σερπαντίνες και χαρτοπόλεμο. Στη συνέχεια το άρμα του Βάκχου καθισμένο πάνω σε ένα βαρέλι, με τους κρασοπατέρες γύρω του να κρατάνε μπουκάλια με κρασί και να ψάλλουν βακχικά άσματα. Στη συνέχεια το άρμα «ο Σατανάς» πάνω σε ένα ποδήλατο που κατεύθυνε ο Ζεύξις Συλλιμνιώτης. Το σούρουπο παρέλασε το άρμα του Πανός, τον οποίο υποδυόταν ο τηλεγραφητής Δημοσθένης Ματάλας, με τις νύμφες και τους σατύρους να χορεύουν γύρω γύρω.Τέλος άναψαν βεγγαλικά. Στην πλατεία στήθηκε μεγάλος χορός με τους Σταύρο Καρύγιαννη, Β. Βάγια και με πλήθος κόσμου να διασκεδάζει.

Μετά την παρέλαση η επιτροπή απένειμε το βραβείο 100 δραχμών στο καλύτερο άρμα, στο άρμα της Θεάς Τύχης και του Τύχων Ερμή για το γέλιο που σκόρπισαν. Το δεύτερο βραβείο 75 δρχ. το κέρδισε η παρέα των κινέζων, το τρίτο βραβείο 50 δρχ. το άρμα του Βάκχου και το τέταρτο βραβείο 50 δρχ. το ποδήλατο «Διάβολος». Η ορχήστρα του Ν. Καλλαμά βραβεύτηκε «Δι ευφήμου μνείας». Βραβεία απονεμήθηκαν σε χορευτές της παρέλασης όπως ο Σταύρος Καρύγιαννης με ένα όπλο «Γκρά», το οποίο έφεραν από την Αθήνα οι αφοί Μαντζούνη. Τέλος ο Β. Βάγιας ένα ζευγάρι τσαρούχια! Την επόμενη μέρα όλος ο κόσμος στην Κάρτζοβα εόρτασε τα κούλουμα με τραγούδια και χορό.

Τα μετέπειτα χρόνια έχει μείνει ιστορική η αμφίεση της Φωφώς με τη στολή του κοζάκου πάνω σε ένα άλογο κατά την παρέλαση στο Σέχι. Πρωτεργάτης της ήταν ο Βαρβέρης ο χασάπης που ντυνόταν φουστανελάς με μεγάλη χορευτική επιδεξιότητα. Στην παρέλαση λάβαιναν μέρος με κάρα, με μόνιππα αμαξάκια, με διάφορα ζώα, άλογα, μουλάρια, γαϊδουράκια, με αποκορύφωμα την παρέλαση στην πλατεία του Σεχιού. Καθώς περνούσαν κάτω από τα μπαλκόνια, οι γυναίκες έραναν με άνθη τους μασκαρεμένους. Όλοι εύχονταν «και του χρόνου!». Η κάθε γειτονιά είχε το δικό της γκρουπ, με διάφορες  στολές, ελληνικές ενδυμασίες, σαρλό, πιερότους, παλιάτσους, κολομπίνες, γιατρούς. Φορούσαν φέσια, γιούρντια, βράκες, πολλοί έβαφαν τα πρόσωπα τους με φούμο και σκεπάζονταν με λευκά σεντόνια κ.α. Τα παιδιά πήγαιναν στα σπίτια της γειτονιάς και χτυπούσαν την πόρτα για να τρομάξουν με τα τροκάνια τους τον οικοδεσπότη ή την οικοδέσποινα, οι οποίοι τα κερνούσαν γλυκίσματα, καρύδια, σύκα, γαλατόπιτα κ.α.

Κατασκεύαζαν με δεξιότητα πολλά άρματα αλλά τα πιο εντυπωσιακά ήταν του Βάκχου και του Απόλλωνα. Το άρμα του Βάκχου το ετοίμαζαν στη Μηλιά. Επρόκειτο για ένα κάρο με δυο βαρέλια για θρόνο. Στη μέση καθόταν ο βασιλιάς Βάκχος με πρασινάδα στο κεφάλι και σταφύλια να κρέμονται από το σώμα του. Το άρμα του Απόλλωνα βρισκόταν στην πλατεία Άρεως. Η πομπή άρχιζε με το άρμα του Βάκχου από την Αγία Βαρβάρα, περνούσε από το Διδασκαλείο, έφτανε στην πλατεία Άρεως και μαζί με το άρμα του Απόλλωνα κι άλλα γκρουπ συνέχιζαν για του Μπασιάκου και τα Μεγάλα Αλώνια όπου γινόταν μεγάλος χορός. Το βράδυ το γλέντι συνεχιζόταν στα σπίτια πάλι και στις ταβέρνες μέχρι το πρωί.

Ένα πατροπαράδοτο έθιμο της αποκριάς ήταν τα αυγά στη θράκα. Όλοι μαζεύονταν γύρω από το μαγκάλι ή το τζάκι όπου ο καθένας έβαζε μέσα στη στάχτη το αυγό του. Όταν ήταν έτοιμα τα έτρωγαν με ψωμί και κρασί. Έπειτα από χρόνια, με τον πόλεμο και τη μετανάστευση των κατοίκων στα μεγάλα αστικά κέντρα και το εξωτερικό, το έθιμο άρχισε να σβήνει. 

Το τραγούδι των αποκριών που τραγουδούσαν στις 20-3-1930 στην Τρίπολη ήταν :

Στην Τρίπολη μες τα στενά

Τώρα το γλέντι αρχινά

Κι ανάβει και φουντώνει

Με τον παλιό καλό σκοπό

Θα γίνει χαλασμός πω, πω.

Να ξεχαστούν οι πόνοι.

Και συ καλή Ντρομπολιτσά

Έχεις λεβέντικα παιδιά

Έχεις το καύχημά σου

Γιατί στον κάθε μαχαλά

Όλοι τραγούδια λεν’ πολλά

Μες στην αποκριά σου.

Ένα διασκεδαστικό πατροπαράδοτο έθιμο ήταν οι μασκαράδες. Οι κάτοικοι μεταμφιέζονταν αυτοσχεδιάζοντας, φορούσαν παλιά ρούχα και μουτζούρωναν το πρόσωπο τους ή το κάλυπταν με μια τσεμπέρα. Οι πιο συνηθισμένες φιγούρες ήταν η αρκούδα και ο αρκουδιάρης, ο γέρος και η γριά, η νύφη και ο γαμπρός. Οι μασκαράδες επισκεπτόταν απρόσκλητοι τα σπίτια όπου γινόταν πάντα δεκτοί με κέφι και κεράσματα. Καθώς οι οικοδεσπότες προσπαθούσαν να αναγνωρίσουν τους μασκαρεμένους επισκέπτες κι αυτοί από την πλευρά τους να μην προδοθούν, προέκυπταν κωμικές σκηνές με αστείρευτο γέλιο.

Ο εθιμικός αυτός πανηγυρισμός της Αποκριάς διατηρήθηκε μέσα από το πέρασμα των χρόνων με διάφορες παραλλαγές, οι οποίες δείχνουν τις βαθύτερες ρίζες αυτών των χαρούμενωνεκδηλώσεων.

Φωτογραφικό αρχείο εκτός από το δικό μου αρχείο τα υπόλοιπα είναι ευγενική προσφορά από το αρχείο Μίμη Παπαντωνόπουλου, Ι. Καραθανάση, Δημοσθένη Κουγιούφα, Γ. Καλμούκη, Τάσου Μπιρμπάλη και του Πολιτιστικού Συλλόγου Σέχι.

Βιβλιογραφία

Η Ιστορία της Τριπολιτσάς το Τάσου Αθ. Γριτσόπουλου

Εφημερίδα οδός Αρκαδίας

Εφημερίδα Αρκαδικά Νέα

Λαογραφικό Μουσείο Χαλκού Τάσου Μπιρμπίλη και από έρευνα προσωπική.

ΧΡΗΣΤΟΣ Η. ΜΗΤΣΙΑΣ

Για να επικοινωνήσετε με τον κ. Μήτσια στείλτε του email στο xristoshmitsias@hotmail.com