Πριν από τα οργανωμένα πανηγύρια, με τις ορχήστρες, τις ηχητικές εγκαταστάσεις, το ποικίλο ρεπερτόριο, το ανακάτεμα, δηλαδή, νησιώτικων, δημοτικών, λαϊκών και λαϊκο-ποπ ακουσμάτων, στα χωριά τις Αρκαδίας στις γιορτές, αλλά και σε κάθε είδους μικρό ή μεγάλο αντάμωμα, υπήρχαν μουσικοί και καλλίφωνοι χωριανοί οι οποίοι ξεκινούσαν το γλέντι και ακολουθούσε όλο το χωριό να τραγουδά -πολλές φορές και χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Ακόμα, υπήρχαν οι μοιρολογίστρες, διότι στην ελληνική παράδοση ακόμα και ο θάνατος τραγουδιέται.

Ο Θεόδωρος Νίτσος σε ανάρτησή του στην προσωπική του σελίδα στο Facebook, αναφέρει τα ονόματα των καλλίφωνων των Τροπαίων που θυμάται και περιγράφει το γλέντι στα Τρόπαια, με την ευκαιρία του γάμου, της βάφτισης ή και κατά τη θλιβερή πραγματικότητα του θανάτου:

Στα Τρόπαια δεν υπήρχαν επαγγελματίες μουσικοί, σε όλα τα γλέντια, γιορτές, γάμους, βαφτίσια τα τραγούδια τα έλεγαν με το στόμα, συνήθως κάποιος καλλίφωνος έκανε την αρχή και οι υπόλοιποι επαναλάμβαναν τα λόγια εν χορώ.

Υπήρχαν ονομαστοί καλλίφωνοι, όπως ο Γιώργης ο Τρίγκας, ο αδελφός του ο Μήτσιος, ο Μπουντάλας, ο βαγγέλης ο Ντάρμος, ο αδελφός του ο Κώστας, ο Γιώργης ο Νταλιάνης, ο Σταύρος ο Ρούτσης, ο Γιώργης ο Κάλπος,οι Σιωκαίοι, ο Τσερτόγιαννης που έπαιζε μαντολίνο και μπουζούκι, εξαίρετη φωνή είχε ο αδελφός του Θόδωρος Τσέρτος, αλλά και αρκετοί άλλοι που δεν τους θυμάμαι. Από γυναίκες έχω αναφέρει τη θειά μου τη Γαλανή που τραγουδούσε στο Γάμο του Γιώργη του Φουσούκου, με τα χέρια ανάστροφα ακουμπισμένα στη μέση της, την Ντίνα του Καψούρου και φυσικά η Μάρω του Γιαννικούλη που ήταν παρούσα και περιζήτητη σε κάθε αρραβώνα, γάμο, βαφτίσια και γιορτή Τόποι γλεντιού ήταν τα σπίτια και οι ταβέρνες του χωριού όπου τσιοπάνηδες κυρίως, οι αέναοι φορείς της παράδοσης του λαού μας, ρουφώντας τα κατρούτσα, έπιαναν το τραγούδι και γλεντούσαν πολλές φορές μέχρι το ξημέρωμα

.Για χορούς και πανηγύρια υπήρχαν τα γραμμόφωνα, τα πικάπ το JUKEBOX στου Κωστή.Στα πανηγύρια αλλά και στους γάμους φέρνανε ζυγιές, συνήθως από κοντινά χωριά, θυμάμαι τον Ρέλιο, από το Βυζίκι, τον Μπουρκλόγιαννη από τη Γλανιτσιά, αλλά και "φίρμες" από πιο μακριά, πρωτοπόρος στη διοργάνωση αυτών

των γλεντιών ήταν ο ταβερνιάρης και δεινός χαρτοπαίκτης Πίπης Τσέρτος αλλά και ο πατέρας μου, όπως ήδη έχω αναφέρει.

Μαγικά ήταν τα τραγούδια που έλεγαν στους αρραβώνες και στους γάμους οι γυναίκες, για τον αποχωρισμό της νύφης, τους νεόνυμφους, τον κουμπάρο, τα πιστρόφια,

(Θυμάμαι, πάντα με συγκίνηση, τον πατέρα μου, στους δικούς μου αρραβώνες να τραγουδά με στεντόρεια φωνή:

Πήγα την αρρεβώνιασα

διαμάντια την εστόλλισα

και της λέω θα.. βρε θα σε πάρω

με παπά και με.. βρε και με κουμπάρο).

Αξίζει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στα μοιρολόγια, που για την περιοχή των Τροπαίων αποτελούν μακρόχρονη παράδοση, κανένας δεν πήγαινε άκλαυτος στο χωριό. Σου πιανόταν η ψυχή να ακούς τα σπαραχτικά στιχάκια που εξυμνούσαν τον θανόντα αλλά και θρηνούσαν για το χαμό του, λειτουργούσαν όμως και ανακουφιστικά για τους συγγενείς του.

Αφτού αφέντη που θα πας

αφτού στον κάτου κόσμο

κοίτα μη κάτσεις ξάμηνο

κοίτα μη κάτσεις χρόνο

γιατί ειν' το ξάμηνο πολύ

κι ο χρόνος ειν' ποτάμι

Υπήρχαν ειδικές γυναίκες που έκαναν αυτή τη δουλειά, θυμάμαι τη Βγένω, την Κλαφού, την Τζαβέλαινα, από τις νεότερες καλές σε αυτά είναι η Ντίνα του Καψούρου, η κουνιάδα της η Λούλα κά.

Η μάνα μου επίσης ήξερε να μοιρολογάει και μας πλάνταξε στο κλάμα στην κηδεία του πατέρα μου.

Μεγάλη επίδραση στα μουσικά πράγματα του χωριού είχε ο μουσικός του σχολείου Γιώργος Αγγελόπουλος που οργάνωσε μια θαυμάσια χορωδία από μαθητές και μαθήτριες και έβγαλε μια φουρνιά μουσικών, όπως τα αδέλφια Τσέρτου, τη Ρόη του Τσεκούρα κά, που αποτέλεσε τη μαγιά για τη σημερινή εικόνα του χωριού όπου με τη μουσική ασχολούνται πάνω από 100 άτομα. Σήμερα, εκτός από τους πασίγνωστους Μπάμπη Τσέρτο και Νάντια Τσέρτου - Καραγιάννη, και μέχρι πρόσφατα τον νεορεμπέτη Ντίνο του Μπομπότσια ή Κωσταρίκο που ήταν πασίγνωστος στην Πάτρα, υπάρχουν αρκετοί ντόπιοι μουσικοί που μαθαίνω πως τραγουδούν σχεδόν επαγγελματικά σε μπαράκια της περιοχής ενώ μερικά παιδιά έχουν αρχίσει να γίνονται ευρύτερα γνωστά όπως ο Θοδωρής ο Στούγιος που παίζει μπουζούκι και τραγουδάει με τον Κορακάκη, ο Γιώργος ο Τσέρτος,(του Βλάση). Καθηγητής μουσικής είναι ο καλός μου φίλος Νίκος Νικητόπουλος και η Χριστίνα Σπηλιακοπούλου του Σιατή. Ερασιτεχνικά με το μπουζούκι ασχολείται και ο κουμπάρος μου ο Τάκης Νικητόπουλος, ο αδελφός του ο Κώστας, αλλά και τα παιδιά τους..

Πληροφοριακά, οι μοναδικοί Τροπαιάτες που έπαιζαν κάποιο όργανο, εκτός από τον Τσερτόγιαννη, ήταν οι τσοπάνηδες που έπαιζαν τις αυτοσχέδιες φλογέρες τους και οι παλιοί δάσκαλοι που έπαιζαν κουτσά στραβά μαντολίνο που μάθαιναν υποχρεωτικά στην ακαδημία, παράδειγμα ο κύριος Μπόμπολας, κυρά Τασία και ο αρχιψάλτης Κώστας Βούτας, που πολλοί δεν ξέρουν πως είχε βγάλει την ακαδημία και είχε διδάξει κάπου στη Χίο, πριν παραιτηθεί και επιστρέψει στο χωριό.

Από τη νέα φουρνιά δεν πρέπει να παραλείψω τον Μήτσιο του Σιώκου, που πέρασε από το “Μαύρα μάτια στο ποτήρι”, που τον θυμάμαι να παίζει με καβούκι κάβουρα, στη φλογέρα και από εκεί στο κλαρίνο, εξ ου και το παρατσούκλι "Σαλέας"

Ιδιαίτερη περίπτωση είναι ο ξάδελφος μου, δάσκαλος, Κώστας Σταθάς (Τσίρος) που εκτός από καλός αυτοδίδακτος μουσικός είναι και καταπληκτικός κατασκευαστής παραδοσιακών μουσικών οργάνων.

Τέλος δεν πρέπει να παραλείψω να αναφέρω τον Σάκη του Γερμανού που διέθετε τεράστια δισκοθήκη και από τα μεγάφωνα που είχε εγκαταστήσει έξω από το καφενείο του έδινε το καθημερινό μουσικό τόνο στο χωριό.

ΥΓ. Ασφαλώς δεν είμαι έτοιμος αυτή τη στιγμή να περιγράψω με κάποια εγκυρότητα τα μουσικά πράγματα του χωριού, αφού έγραψα ότι θυμάμαι ο ίδιος χωρίς καμία έρευνα και άρα μου διαφεύγουν πολλά γύρω από το θέμα.

* Στη φωτογραφία ο μπάρμπας μου ο Θοδωρής ο Σίψος με την θειά μου τη Γαλανή, μόλις διακρίνεται και ο Πάνος ο Σταθάς που είχε πάρει τη θειά μου τη Χριστίτσα και ο παπα-Θόδωρος από το Σταυροδρόμι που με βάφτισε.

* Στη δεύτερη Τροπαιάτες στο εξοχικό κέντρο του Αλέκου Τσέρτου,(Ο ένας μάλλον είναι ο Λάκης Τσεκούρας, όπως είχε την ευγενή καλοσύνη να με πληροφορήσει ο διάσημος Τροπαιάτης γυναικολόγος Σπύρος Σαρρής).