Πετάει μακριά μας το έθιμο του χαρταετού;

Πετάει μακριά μας το έθιμο του χαρταετού;

Μάρτιος 11, 2016 - 14:26
1 σχόλια

«Ολάκερη τη Μεγάλη Σαρακοστή, κάθε Κυριακή και σκόλη, η πολιτεία ταξίδευε στον ουρανό. Ανέβαινε στα ουράνια και τη βλόγαγε ο Θεός. Δε χώραγε το μυαλό σου πώς μπόραγε να μένει κολλημένη χάμω στη γης, ύστερ΄από τόσο τράβηγμα στα ύψη. Και όπως κοιτάγαμε όλο ψηλά, τα μάτια μας γεμίζανε ουρανό, ανασαίναμε ουρανό, φαρδαίνανε τα στέρνα μας και κάναμε παρέα με αγγέλοι. Ίδια αγγέλοι κι αρχαγγέλοι κορονίζανε ψηλά. Θα μου πεις, κι εδώ, την Καθαρή Δευτέρα, βγαίνουνε κάπου εδώ γύρω κι αμολάρουνε τσερκένια. Είδες όμως ποτέ σου τούτη την πολιτεία ν” αρμενίζει στα ουράνια; Όχι. Εκεί, ούλα ήταν λογαριασμένα με νου και γνώση, το κάθε σοκάκι δεμένο με τον ουρανό.
Αυτά είχα να σου πω. 

Ήτανε θάμα να βλέπεις ολάκερη την πολιτεία ν” ανεβαίνει στα ουράνια.

Αυτό το θάμα που περιγράφει ο Ελύτης στον «Μικρό Ναυτίλο», το θάμα μιας ολάκερης Πολιτείας να πετά ψηλά στον ουρανό, χάνεται με την πάροδο του χρόνου. Ο χαρταετός, ένα παιχνίδι που έχει αναχθεί σε τέχνη, μιας και είναι δύσκολο να τον κατασκευάσει κάποιος μόνος του καθώς απαιτεί σωστά υλικά, κόπο, μεράκι, γνώση και πολλές «πρόβες» πριν από την Καθαρά Δευτέρα, τα τελευταία χρόνια έχει παραγκωνιστεί. Αυτό το διασκεδαστικό αναμέτρημα με τον ανοιξιάτικο αέρα και το ύψος του ουρανού που μάγευε τα παιδιά ήδη από τον μεσαίωνα και αποτελεί ευχάριστη ανάμνηση για πολλούς από εμάς, στα χρόνια που ζούμε, περιορίζεται στην αγορά ενός έτοιμου χαρταετού που τελικώς μπορεί να μείνει και στο πορτ-μπαγκάζ του αυτοκινήτου την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας.

Στην Τρίπολη, τα τελευταία χρόνια δεν βλέπουμε ούτε έναν χαρταετό στον ορίζοντα τις ημέρες πριν από την Καθαρά Δευτέρα. Μικροί και μεγάλοι δεν βγαίνουν πια να δοκιμάσουν τους αετούς τους, ώστε να είναι έτοιμοι για την μεγάλη αναμέτηση της Καθαράς Δευτέρας. Οι έτοιμοι χαρταετοί εγγυώνται ότι θα πετάξουν, αλλά με αυτόν τον τρόπο χάνεται η δημιουργική χαρά του νου και των χεριών. Τα προηγούμενα χρόνια, οι δοκιμές έδιναν και έπαιρναν σε αλάνες και σε χωράφια, τα γέλια, το τρέξιμο, η απογοήτευση και η χαρά γέμιζαν τον αέρα της πόλης μας. Και την Καθαρά Δευτέρα, στην Κάρτσοβα, ψηλά, εκατοντάδες κόσμος μαζευτόταν για να γεμίσει τον ουρανό με τους πολύχρωμους αετούς του, στο αποκορύφωμα της γιορτής αυτού του παιχνιδιού. Η περιφάνεια να δεις τον αετό σου πιο ψηλά από τους άλλους ήταν η καλύτερη ανταμοιβή για όλον τον κόπο και το μεράκι που έβαζες συναρμολογώντας τον.

Το πέταγμα του χαρταετού δεν ήταν παιχνίδι της Καθαράς Δευτέρας. Κατ' αρχάς, τα πιο παλιά χρόνια που ο πατέρας ή ο παππούς για μέρες ολόκληρες ασχολιόταν με τα ζύγια, την καλούμπα και την ελαφράδα του χαρτιού του όμορφου παιχνιδιού, ήταν απαραίτητο να δοκιμαστεί ο χαρταετός πριν από την Καθαρά Δευτέρα, ώστε να είναι έτοιμος να πετάξει πιο ψηλά από τους άλλους. Επειδή το πέταγμα του χαρταετού ήταν και ανταγωνισμός.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΤΑΕΤΟΥ - Η ΠΤΗΤΙΚΗ «ΜΗΧΑΝΗ» ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Όλοι συμφωνούν πως οι χαρταετοί είναι επινόηση των ανατολικών λαών (Κινέζοι, Ιάπωνες κ.ά.), αποτελεί σημαντικό κομμάτι του πολιτισμού τους (άλλωστε πρώτοι εκείνοι εφηύραν το χαρτί) και χρησιμοποιούνται σε θρησκευτικές τελετές ή μαγικές-εξορκιστικές εκδηλώσεις. Όσον αφορά όμως τους αετούς σαν πτητικές μηχανές τον λόγο έχει η ελληνική αρχαιότητα!

Αν θέλουμε να βρούμε ποιος χρησιμοποίησε τις αρχές αεροδυναμικής του αετού θα πρέπει να γυρίσουμε στον 4ο αιώνα π.Χ. Ο φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και πολιτικός Αρχύτας από τον Τάραντα της Σικελίας εφηύρε την πρώτη πτητική μηχανή. Έχοντας ήδη τελειοποιήσει την πρώτη τροχαλία, κατασκεύασε τη λεγόμενη «περιστερά του Αρχύτα». Ήταν ένα ξύλινο ομοίωμα πουλιού, το οποίο πετούσε με την επενέργεια βάρους που ήταν αναρτημένο σε τροχαλία και πεπιεσμένου αέρα ο οποίος διέφευγε από μια σχισμή! Επιπλέον σε ελληνικό αγγείο της Κλασικής Εποχής, το οποίο βρίσκεται στο Μουσείο της Νάπολι (Ιταλία), υπάρχει παράσταση κόρης που κρατά στα χέρια της μια μικρή λευκή σαΐτα μαζί με το νήμα της, έτοιμη να την πετάξει! Οι αετοί της αρχαιότητας και του Μεσαίωνα ήταν κατασκευασμένοι πιθανότατα από πανί, ενώ οι πρώτοι χαρταετοί αναφέρονται στα 1450 στη Γερμανία και στα 1606 στην Ισπανία σε ημερολόγιο κληρικού (ο χαρταετός ήταν παιχνίδι χαράς την ημέρα του Πάσχα!). Στα 1749, ο καθηγητής Αστρονομίας Γουίλσον στη Γλασκώβη σηκώνει τον πρώτο μετεωρολογικό αετό μαζί με τους μαθητές του και στα 1754 ο Βενιαμίν Φρανγκλίνος στην Αμερική διαπιστώνει τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας με αετό. Ο πρώτος κυψελοειδής τεράστιος αετός για μετεωρολογικές παρατηρήσεις υψώνεται από τον Αυστραλό Χαργκρέιβ στα 1880, ενώ στα 1909 ένα σύστημα αετών σηκώνει τον πρώτον άνθρωπο στον αέρα! Λέγεται επίσης ότι για να ρίξουν το πρώτο σχοινί κατασκευάζοντας τη μεγάλη γέφυρα του ποταμού Νιαγάρα χρησιμοποίησαν αετό, ενώ πολλοί αετοί κατασκευάστηκαν για στρατιωτικές χρήσεις (π.χ. παρατήρηση εχθρού κ.λπ.).

Από τα πλουσιόπαιδα της Ευρώπης που διέθεταν το τότε υλικό πολυτελείας που λεγόταν χαρτί, οι χαρταετοί πέρασαν από λιμάνι σε λιμάνι και έφθασαν πρώτα στη Σμύρνη, τη Χίο και την Κωνσταντινούπολη, για να συνεχίσουν στα Επτάνησα, την Πάτρα, τη Σύρο και έπειτα σε όλη την Ελλάδα. Σωρό ονόματα είχαν οι χαρταετοί. Οι Σμυρνιοί τούς λέγανε «τσερκένια», οι Κωνσταντινουπολίτες «ουτσουρμάδες», οι Πόντιοι «πουλία», οι Θρακιώτες «πετάκια», οι Επτανήσιοι «φυσούνες» και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας «αστέρια», «ψαλίδες», «φωτοστέφανα» κ.ά.

Δεν ήταν όλα τα χαρτιά κατάλληλα για την κατασκευή του αετού. Οι μανάβηδες προμήθευαν τα παιδιά με αυτό το ελαφρύ χρωματιστό χαρτί που είχαν οι ξύλινες κασέλες με τα φρούτα! Από την άλλη, η αλευρόκολλα βάραινε πολύ την όλη κατασκευή και οι σπάγκοι ήταν επίσης ακριβοί.

Όποιος δεν έπαιξε ποτέ του με χαρταετό, δεν κοίταξε όσο χρειάζεται ψηλά. Όποιος δεν ένιωσε την αντίσταση του μεγάλου σπάγκου, δεν κατάλαβε τη δύναμη του αέρα. Κι όποιος δεν φώναξε με την ευθύνη και την πρωτοβουλία του παιδιού, που βλέπει να κινδυνεύει στον ψηλό μετεωρισμό του ο αετός, δεν ένιωσε τη χαρά και την υπερένταση του να τα βγάζεις πέρα μόνος σου με τη Φύση...

ΦΤΙΑΞΤΕ ΤΟΝ ΔΙΚΟ ΣΑΣ ΧΑΡΤΑΕΤΟ

Ο χαρταετός αποτελείται από το κυρίως στέλεχος, το οποίο ονομάζεται ιστίο, τον σκελετό, την ουρά, τα ζύγια, την καλούμπα, το σκοινί και, τέλος, τον κρίκο για τα ζύγια.

Το ιστίο είναι η επιφάνεια που εκτίθεται στον αέρα. Συνήθως το ιστίο είναι φτιαγμένο από πολύ ελαφρά υλικά, τα οποία όμως πρέπει να είναι ανθεκτικά για να μη σκίζονται με τις ισχυρές πιέσεις που δέχονται. Όσο πιο μεγάλος είναι ο αετός τόσο πιο μεγάλο και ανθεκτικό πρέπει να είναι το ιστίο.

Ο σκελετός του χαρταετού αποτελείται από τις βέργες. Οι βέργες είναι είτε κομμάτια από καλάμι είτε στρογγυλή βέργα από τα είδη χειροτεχνίας. Χρειαζόμαστε δύο βέργες, οι οποίες διασταυρώνονται μεταξύ τους σε ένα σταυρό που έχει ψηλά το κέντρο βάρους, όπως φαίνεται στο σκίτσο. Χρησιμοποιούνται για να μένει το ιστίο τεντωμένο. Πρέπει να είναι καλά στηριγμένες στο ιστίο και στο πίσω μέρος του ώστε αυτό να κολλάει με τον αέρα πάνω τους.

Το ζύγι είναι ένα σκοινί 70 περίπου εκατοστών που δένεται σε ίση απόσταση από τις άκρες του αετού και καταλήγει σε έναν κρίκο, ο οποίος το συνδέει με το μακρύ σκοινί που χρησιμοποιούμε για να ανέβει ψηλά. Αυτός ο κρίκος βοηθά να αλλάζει εύκολα η γωνία του αετού όταν φυσάει. Τόσο για τα ζύγια όσο και για το σκοινί που θα κρατάτε, προτιμήστε σπάγκο από λινάρι και όχι από συνθετικές ίνες. Πρώτον, είναι πιο ελαφρύς και, δεύτερον, είναι σταθερός και δεν ξεστρίβει με τη χρήση.

Καλούμπα είναι το κουβαράκι εκείνο στο οποίο τυλίγουμε το μεγάλο σκοινί. Είναι αρκετά χρήσιμη, αφού χωρίς αυτή πολύ εύκολα στρίβει το σκοινί ή μπερδεύεται ή μας πληγώνει τα χέρια.

Τέλος, το πιο βασικό σημείο για να ανέβει ο αετός είναι η ουρά. Αυτή είναι η απόληξη του χαρταετού και συνήθως φτιάχνεται από εφημερίδες, διάφανο χαρτί ή από οποιοδήποτε άλλο τύπο χαρτιού, που πρέπει όμως απαραίτητα να είναι ελαφρύ. Οσο πιο μακριά είναι η ουρά τόσο πιο ψηλά θα πάει ο αετός μας, γι' αυτό χρειάζεται προσοχή στην κατασκευή της.

Τι χρειάζεστε:

* Τρία ελαφρά ξύλα ή βέργες από καλάμι

* Σπάγκο

* Κόλλα

* Χαρτί γλασέ στο χρώμα που επιθυμείτε ή πολύ λεπτό νάιλον

* Λεπτό σύρμα

* Κολλητική ταινία

* Πολύχρωμα χαρτιά ή εφημερίδες για την ουρά

Κατασκευή χαρταετού: 

Παίρνετε τα τρία ξύλα και τα κόβετε όλα στο ίδιο μήκος (60 - 80 εκ.). Τα δένετε με τον σπάγκο στο κέντρο πολύ σφιχτά μεταξύ τους (το ένα πάνω στο άλλο). Αφήνετε περίπου μισό μέτρο σπάγκο να κρέμεται. Στην άκρη του ενός ξύλου δένετε σφιχτά το συρματάκι (εάν δεν έχετε χρησιμοποιήστε σπάγκο). Περνάτε περιμετρικά το σύρμα στον σκελετό του χαρταετού δένοντάς το σφιχτά γύρω από κάθε ξυλαράκι, σε μια εγκοπή που θα κάνετε με ένα μαχαιράκι. Πρέπει να προσέξετε καθώς θα δένετε το σύρμα να διατηρούνται ίσες αποστάσεις ανάμεσα στα ξύλα ώστε στο τέλος να έχετε ένα κανονικό εξάγωνο. Βάζετε τον σκελετό πάνω στο χαρτί ή στο πλαστικό και το κόβετε γύρω γύρω στην περίμετρο του εξαγώνου, αφήνοντας ένα περιθώριο μέχρι πέντε εκατοστά. Σε αυτό το στάδιο, αφήστε τη φαντασία σας να δουλέψει. Μπορείτε να κολλήσετε ή να ζωγραφίσετε ό,τι επιθυμείτε, αρκεί να μην τον βαρύνετε πολύ. Αφού τον διακοσμήσετε, βάζετε ξανά τον σκελετό πάνω στο χαρτί και διπλώνετε τα περιθώρια προς τα μέσα «αγκαλιάζοντας» το σύρμα σαν στρίφωμα. Τον κολλάτε με κόλλα ή ταινία. Σε δύο άκρα στερεώνετε σπάγκο ώστε να δέσετε στη μέση του την ουρά. Εδώ χρειάζεται λίγη προσοχή ώστε τα άκρα να ισαπέχουν. Η ουρά πρέπει να είναι τουλάχιστον τέσσερις φορές μεγαλύτερη από το μήκος του χαρταετού έτσι ώστε αυτός να μπορεί να πετάει άψογα.

Την ουρά θα τη φτιάξετε γύρω στα είκοσι εκατοστά. Στα απέναντι άκρα από αυτά που δέσατε την ουρά, θα δέσετε τα ζύγια. Εδώ χρειάζεται προσοχή, καθώς πρέπει να δέσετε δύο κομμάτια σπάγκο στα άκρα και το καθένα θα ενωθεί με τον σπάγκο που αφήσατε να κρέμεται στο κέντρο του αετού. Τα ζύγια πρέπει να σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο. Στο σημείο της ένωσης δένετε την καλούμπα.

Σε περίπτωση κατά την οποία:

1. Ο αετός σας δεν πετάει, τρέμει ή κάνει μεγάλους κύκλους και πέφτει κάτω:

* Προσθέστε ουρά

* Κουνήστε τα ζύγια για να αλλάξετε τη γωνία του αέρα

2. Ο αετός σας αντιστέκεται στον αέρα αλλά ανεβαίνει με δυσκολία:

* Κουνήστε τα ζύγια ώστε να αλλάξετε τη γωνία του αέρα

* Αφαιρέστε ουρά

* Περιμένετε να φυσήξει δυνατότερος αέρας

Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να αποφεύγετε το πέταγμα χαρταετού κοντά σε σπίτια ή σε δρόμους γιατί μπορεί με οποιαδήποτε πρόσκρουση ο αετός να χαλάσει. Να αποφεύγετε ακόμη το πέταγμα του χαρταετού κοντά σε ηλεκτροφόρα καλώδια, καθώς υπάρχει μεγάλος κίνδυνος ηλεκτροπληξίας. Καλό είναι επίσης να φοράτε γάντια όταν πετάτε χαρταετό, γιατί καθώς το σκοινί ξετυλίγεται πολύ γρήγορα μπορεί να πληγώσει τα χέρια σας.

(ΠΗΓΕΣ: Άρθρο του Βασίλη Μελισιόβα TravelDailyNews.com, άρθρο από την εφημερίδα «Το Βήμα», 28/2/2001, «Πολύχρωμοι Χαρταετοί» της σειράς «2002 Κατασκευές», εκδόσεις Καστανιώτη, «Φτιάξτε το μόνοι σας», άρθρο στο «Βήμα», 1/3/1998)


Υπάρχει 1 Σχόλιο

Προσθήκη νέου σχολίου

Το ArcadiaPortal.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά, συκοφαντικά σχόλια και διαφημίσεις. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.